ﺗﻐﻴﻴﺮاﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺁﺏ و ﻫﻮا و اﺛﺮاﺕ اﻥ ﺑﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻱ اﻗﻠﻴﻤﻲ اﻳﺮاﻥ

گرمایش جهانی یا گرم‌شدن زمین نام پدیده‌ای است که منجر به افزایش میانگین دمای سطح زمین و اقیانوس‌ها شده است. طی۱۰۰ سال گذشته، کره زمین به طور غیرطبیعی حدود 85 صدم درجه سلسیوس گرم‌تر شده و این موضوع آینده زمین را در هاله ای از تردید و هشدار قرار داده است. تغییرات جوی که در سراسر جهان مشاهده می‌شود به احتمال خیلی زیاد ناشی از عواملی است که بشر در آن‌ها دست دارد.

بسیاری از مراکز علمی جهان فعالیت انسان‌ها و تولید گازهای گلخانه‌ای را علت اصلی این پدیده معرفی می‌کنند و تحقیقات نشان می‌دهند بین افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای موجود در اتمسفر با گرم شدن کره زمین ارتباط مستقیمی وجود دارد.

زمین مقداری از انرژی خورشید را جذب می‌کند و باقی آن را منعکس می‌نماید. طی این فرایند طول موج نور تغییر پیدا می‌کند. بعضی از گازهای موجود در جو زمین، این تابش خروجی را که عمدتا در محدوده فروسرخ است جذب می‌کنند. مولکول گازهای گلخانه‌ای، بسیار بیشتر از سایر گازها نور مادون قرمز را جذب می‌کند و جذب انرژی توسط مولکول های گاز سبب جنبش مولکول و افزایش انرژی آن می‌شود.

وقتی این اتفاق در مقیاس بزرگ رخ دهد، مانند این است که زمین را با یک پتو پوشانده‌ایم و دمای کل نواحی زمین افزایش می‌یابد. این پدیده اثر گلخانه‌ای و گازهایی که در آن موثرند، گازهای گلخانه‌ای نامیده می‌شوند.

عمده این گازها ناشی از سوخت های فسیلی و فعالیت های صنعتی در جهان است. در این حال سازمان خواروبار جهانی (فائو) در گزارشی به نام سایه بلند احشام عنوان کرد که پرورش دام‌ها برای استفاده بشر، عامل ایجاد ۱۸٪ از مجموع آلاینده ها وگازهای گلخانه ای بوده است. درصد مزبور، رقمی بیش از سهم وسایل نقلیه در سرتاسر جهان را به خود اختصاص می دهد.

به عقیده بسیاری از دانشمندان با افزایش آگاهی‌های عمومی، مصرف بهینه سوخت و انرژی، افزایش سطح فضای سبز و جلوگیری از تخریب جنگل‌ها، بازیافت مواد و استفاده از انرژی‌های جایگزین سوخت‌های فسیلی مانند باد و خورشید می‌توان این پدیده و اثرات منفی آن بر زندگی بشر را کنترل کرد.

ایران و پدیده گرمایش زمین

باران های ناگهانی و سیل آسا، طوفان های مهیب با قدرت پیش بینی اندک، کاهش دما و یخبندان های شدید و طولانی، خشکسالی های گسترده و دمای بالای هوا همگی از نشانه های تغییر اقلیم در کره ی زمین هستند که غیرقابل پیش بینی بودن و مهارناپذیری آن ها، فاجعه بارتر از هر موضوع دیگری است.

طی سال های اخیر ناهنجاری های اقلیمی مانند طوفان ها، خشکسالی های بلندمدت و روند دار بودن تغییرات دما و بارش در ایران نشان دهنده عمق اثرات تغییر اقلیم بر سرزمین ما به حساب می آید. رشد روز افزون بیابان ها، از بین رفتن یا کاسته شدن قابل ملاحظه ذخایر برفی مناطق کوهستانی و یخچالی، افزایش دما و روند کاهشی مقدار بارش را می توان فاکتورهای روشن و معناداری
 دانست که ضمن وقوع همزمان، همگی با حرکت در جهت منفی نشان از وقوع پدیده ی تغییر اقلیم در سرزمین ما دارند اما در اکثر موارد شاید عامه مردم توجهی به آن نمی کنند. در حالی که زندگی ما به تدریج و بیش از پیش تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی و گرمایش جهانی قرار می گیرد.

قابل توجه اینکه در حالی که افزایش دمای متوسط جهانی حدود 85 صدم درجه سلیسیوس است، ایران بین یک تا یک و نیم درجه سلیسیون افزایش دما داشته است.

برای آگاهی عمومی و درک بهتر نسبت به اثرات تدریجی تغییرات آب و هوایی و چگونگی تاثیرگذاری آنها به طور ملموس بر زندگی روزمره، نمونه هایی از اثرات تغییرات آب و هوایی ارایه می شود:

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر منابع آب

بروز خشکسالی‌های شدید به واسطه تغییرات آب و هوایی نه تنها زندگی انسان، بلکه حیات و محیط زیست یک منطقه را در معرض خطر قرار داده و به طور مشخص سبب کاهش منابع آب شیرین و بی ثباتی در سطح آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها شود.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر کشاورزی و دامداری

از آنجایی که رشد محصولات کشاورزی با عوامل محیطی در ارتباط است، تغییرات آب و هوایی می تواند بر بازدهی برداشت محصول و یا نابودی کامل آن تاثیرگذار باشد. زمستان‌هایی بسیار سرد و سخت برای محصولات کشاورزی مناسب نبوده و در زمان خشکسالی نیز اگر از سیستم‌های آبیاری کارآمد استفاده نشود، نابودی محصول اجتناب ناپذیر است. این تغییرات بر دامداری نیز اثرات منفی دارد.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر سلامت انسان

افزایش امواج گرمایی، آلودگی هوا، توفان‌ها و بیماری‌های مرتبط با آنها مانند گرمازدگی و آسم با تغییرات آب و هوایی در ارتباط هستند. به عنوان مثال، افزایش ابتلا به مالاریا در مناطق ساحلی و مرطوب را می توان با تغییرات آب و هوایی در ارتباط دانست.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر منابع انرژی

با افزایش امواج گرما و دمای هوا، دامنه گسترده استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع به افزایش مصرف برق منجر می شود. در نیروگاه‌های برق‌آبی تغییرات سطح آب پشت سدها به واسطه تغییرات آب و هوایی بر میزان برق تولیدی تاثیرگذار خواهد بود و در نیروگاه‌هایی که با سوخت‌های فسیلی کار می کنند افزایش مصرف برق به افزایش مصرف این منابع انرژی آلاینده منجر شده و ضمن اینکه انسان ها را گرفتار هوای آلوده می کند، تسریع روند تغییرات آب و هوایی را در پی دارد.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر افزایش قحطی و رشد قیمت مواد غذایی

همانگونه که اشاره شد تغییرات آب و هوایی در افزایش خشکسالی‌ها، سیل‌ها و رویدادهای طبیعی دیگر موثر بوده که این موارد به قحطی و افزایش قیمت مواد غذایی منجر می شوند.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر افزایش بروز سیل‌ها و توفان‌ها

افزایش بروز سیل در مناطق ساحلی و مواجهه با توفان‌های سهمگین می توانند جان و مال مردم را در معرض خطر قرار دهد. مطالعات مختلف نشان می دهندکه تغییرات آب و هوایی در افزایش این بلایای طبیعی موثر است.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر بروز آتش سوزی‌های وحشی

خشکسالی و وزش بادهای گرم و سوزان می تواند جرقه آتش سوزی‌های وحشی و گسترده را روشن کند. این آتش سوزی‌ها نابودی درختان یک جنگل و یا از میان رفتن دارایی‌های مردم ساکن آن مناطق را سبب می شوند.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر بی ثباتی زیست‌بوم‌ها

بی ثباتی زیست‌بوم‌ها، افزایش یا کاهش دما و میزان آب شیرین موجود از مهم ترین عواملی هستند که مرگ یا تداوم حیات گیاهان و جانوران و یا مهاجرت آنها برای یافتن مناطقی با شرایط مطلوب‌تر را رقم می زنند. حتی پرندگان و صخره‌های مرجانی نیز تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی قرار داشته و به عنوان مثال، افزایش اسیدیته آب اقیانوس‌ها حیات مرجان‌ها را در معرض خطر قرار داده است.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر انقراض گیاهان و جانوران

از سرنوشت دایناسورها آگاه هستید. از این رو، چرایی تلاش دانشمندان و دولت‌ها برای طبقه بندی گونه‌های مشخصی از گیاهان و جانوران و بیان عنوان‌هایی مانند "در معرض خطر" جای شگفتی ندارد. افزون بر فعالیت‌های انسانی مانند شکار بی رویه، تغییرات آب و هوایی نقش مهمی در انقراض گونه‌های مختلف به واسطه نابودی زیستگاه‌ها و موارد دیگر ایفا می کند.

تاثیر تغییرات آب و هوایی بر گردشگری

زمستان‌های بسیار سرد، امواج گرما، توفان‌ها، سیل‌ها و ... می توانند صنعت گردشگری و فعالیت‌های مرتبط با آن در نقاط مختلف جهان را به شدت تحت تاثیر قرار دهند.