کليه مواد زايد جامد (فسادپذير و فسادناپذير) که در منازل ، مراکز تهيه وتوزيع
و فروش مواد غذايي ، مؤسسات صنعتي و تجاري وکشاورزي و بيمارستانها و مراکز درماني
توليد ميشود را زباله می نامند. که این دور ریختن این زباله ها علاوه بر آلودگی
محیط زیست، بخش عظیمی از منابع تجدید پذیرمان را از بین خواهد برد. صنعت بازیافت
امروزه یکی از راهکارهای ایجاد ارزش افزوده و بهره وری بیشتر در جامعه
محسوب می شود. در این موضوع با معرفی این
صنعت اطلاعات بیشتری در زمینه صنعت بازیافت ارائه شده و آن را به
عنوان یک فرصت سرمایه گذاری مناسب بررسی نماییم، امیدوارم این اطلاعات مفید فایده
باشد و تا پایان مطلب همراه ما باشید.
انسان و بسياري از موجودات به شيوه هاي مختلف
زباله توليد مي کنند که توليد زباله بطور چشمگيري رو به افزايش است . اين افزايش و
توليد موجب بحرانهايي در زمينه محيط زيست گرديده است که حيات موجودات کره زمين را
با مشکلات جدي روبرو ساخته است . توليد آلاينده هاي مختلف زباله که هر روز بر
تعداد و تنوع آنها افزوده ميشود سبب شده که ضمن خسارت به منابع اصلي ( آب ، خاک ،
هوا ) با مقادير زياد مواد زايد به اشکال جامد ، نيمه جامد ، مايع و گاز مواجه شده
ايم و اين بدان معناست که بشر به دست خود عرصه زندگي را برخود و ساير موجودات تنگ
نموده است .
استفاده از چهل و هشت هزار ماده شيميايي در زندگاني روزمره که تاکنون تنها
خاصيت سرطان زايي پانصد نوع آن به اثبات رسيده نوعي تهديد جدي براي محيط زيست و سلامت
انسان به شماره ميرود.
براساس مطالعه WHO عدم توجه به جمع آوري و دفع مواد
زائد ميتواند 32 مشکل زيست محيطي بوجود آورد . افراد جامعه بايد بدين باور برسند
که علاوه بر رعايت موازين بهداشت فردي ملزم به حفظ بهداشت محيط پيرامون خود نيز
هستند زيرا درصورت عدم رعايت اين موضوع سلامت آنها و سلامت ساير افراد جامعه در
مخاطره خواهد افتاد يکي از موارد مهم در زمينه حفظ و ارتقاي سلامت افراد و جامعه
دفع زباله و مواد زايد صحيح است که متأسفانه درخيلي از مناطق شهري و روستايي بدليل
روشهاي نامطلوب جمع آوري زباله، محيط زندگي و سلامت افراد در معرض آلودگي و خطر
قرار دارد.
انواع زباله
زباله به مجموعه مواد ناشی از فعالیتهای انسان و حیوان که معمولاً جامد بوده
و به صورت ناخواسته و یا غیر قابل استفاده دور ریخته می‌شوند اطلاق می‌گردد. این
تعریف به صورت کلی در برگیرنده همه منابع، انواع طبقه بندی‌ها، ترکیب و خصوصیات
مواد زاید بوده و به چهار دسته کلی زباله‌های شهری، زباله‌های صنعتی و زباله‌های
خطرناک و زباله های بیمارستانی تقسیم می‌گردند .
دسته بندي پسماندها
پسمان ها را به دو دسته پسماندهاي تر (پسماندهاي غذايي، پسماندهای سبزي و
ميوه: پسماند ميوه) و پسماندهاي خشك (كاغذ و مقوا، پلاستيك، فلزات، شيشه، منسوجات
و چرم، چوب، لوازم الكتريكي و الكترونيكي) تقسیم مس کنند.
اصول جمع آوری زباله
تقريبا 80 درصد از هزينه هاي مربوط به زباله ها هزينه جمع آوري زباله ميباشد
از اين لحاظ هزينه هاي سنگيني بر شهرداريها وسازمانها ي وابسته به جمع آوري و دفع
زباله ها ميگردد.
ميزان سرانه زباله درمناطق شهري ايران 658 گرم در روز و درمناطق روستايي بين
220 تا 340 گرم در روز براي هر نفر ميباشد و بطور متوسط 240 کيلوگرم درسال براي
هرنفر درنظر گرفته ميشود.
مواد زباله اي بايد پس از توليد دريک محل مناسب با توجه به شرايط بهداشتي و
رعايت نکات بهداشتي مراحل عملياتي در سريعترين زمان ممکن جمع آوري حمل ونقل دفع
گردد که بهترين روش ، جمع آوري مستقيم از درب منازل و انتقال به محل دفع ميباشند .
( دفن يا روشهاي ديگر)
درمراحل نگهداري وجمع آوري نقش آموزش وهمکاري متقابل بين توليد کنندگان زباله
و پرسنل خدمات شهري در افزايش راندمان عمليات بسيار مؤثر است .
توليد کنندگان زباله بايد آگاهي کافي ازاينکه زباله ها را در ظروف مناسب از
لحاظ جنس و ظرفيت ( حجم) و زمان تحويل به کارگران خدمات شهرداري داشته باشند.
درهنگام نگهداري زباله ها درمنازل ومحل توليد از ظروف پلاستيکي درب دار يا
فلزي ضد زنگ با مقطح دايره اي ونيز استفاده از کيسه پلاستيکي زباله براي حفظ نظافت
محيط زيست استفاده شود. بهترين روش جمع آوري زباله ها بطور روزانه است که در کنترل
وجلوگيري از رشد و پرورش مگس مؤثر ميباشد و بهترين زمان جمع آوري درساعاتي از
شبانه روز که شهر خلوت بوده و ترافيکي وجود ندارد صورت گيرد .
انواع روشهاي دفع زباله
دفن بهداشتي زباله ها، سوزاندن زباله
ها، کمپوست کردن ( تهيه کود از زباله
)، تلنبار کردن ، دفع در رودخانه ، دريا و ...
استفاده از زباله
امروزه مهمترین شاخص‌های زندگی بشر ، حفاظت از منابع تولید است. بشر دریافته
است که تبعات و پیامدهای خسارت و زیانهایی که به طبیعت وارد میکند، بمراتب بیشتر
از بهره‌ای است که از آلودن محیط زیست دریافت میکند. از این رو ، با بکار بستن
امکانات عملی و علمی می‌کوشد کمترین زیان را به طبیعت وارد آورد. امروزه تولید
زباله در شهرهای بزرگ مسئله آفرین شده است.
فرایند تولید زباله که خود ناشی از فعالیت انسان
شهرنشین مصرف‌کننده است و هر روز نیز او را به مصرف بیشتر ترغیب میکنند، جزء
لاینفک زندگی است. بطوری که بطور متوسط هر انسان شهرنشین روزانه نیم کیلوگرم زباله
تولید میکند و چنانچه جمعیت شهرنشین کشور را سی میلیون نفر تخمین زنیم، روزانه
معادل پانزده هزار تن زباله تولید میشود که دفع این حجم عظیم زباله ، چنانچه بطور
اصولی و بهداشتی انجام نشود، معضلات جبران ناپذیر زیست محیطی را بدنبال خواهد داشت
از سوی دیگر چنانچه با دیدگاه مثبت به زباله نگاه کنیم و عبارت طلای کثیف بر
آن بکار ببریم ، زباله ماده‌ای است ارزشمند و قابل بازیافت.
استفاده از زباله بعنوان کود گیاهی
میتوان زباله را طی فرآیندهایی به مواد تقویت کننده
خاک یا کود ( کمپوست )Compost
تبدیل نمود که سرشار از مواد آلی و عناصر مورد نیاز گیاه می‌باشد. با مصرف کمپوست
میتوان تا %70 در مصرف کودهای شیمیایی صرفه‌جویی کرد. هر انسانی که در شهر زندگی
میکند، روزانه بیش از 5/0 کیلوگرم زباله تولید میکند که بیش از یک‌سوم آن ، قابل
تبدیل به کمپوست است.
چنانچه جمعیت شهرنشین را 30 میلیون نفر تخمین بزنیم، روزانه معادل پانزده
میلیون کیلوگرم زباله تولید میشود که از این مقدار ، پنج میلیون کیلوگرم آن قابل
تبدیل به کمپوست است.
عوامل موثر در تهیه كود از زباله
• رطوبت توده كمپوست بایستی بین 50 تا 60
درصد باشد.
• تامین اكسیژن مورد نیاز برای تجزیه مواد
(هوادهی).
• درجه حرارت مورد نیاز برای تجزیه مواد
حدود 60 درجه سانتی گراد است.
• همگن بودن مواد به منظور كنترل عمل تجزیه
.
• تنظیم نسبت (این نسبت باید حدود 30
باشد).
• ابعاد و قطعات موادی كه باید تجزیه گردند
هرچه كوچكتر باشد، مجموع سطح آنها بیشتر شده و در نتیجه سطح تماس آنها با
میكروارگانیسم افزایش مییابد.
اصول كار در تهیه كود از زباله، هوادهی متناوب موادی است كه از آنها كمپوست
تهیه میشود. هوادهی علاوه بر تامین اكسیژن مورد نیاز برای تجزیه مواد، باعث
افزایش درجه حرارت، كنترل مگس و بوهای ناهنجار و
در نهایت تسریع در عمل تجزیه مواد میشود. در تهیه كود از زباله، دفع مواد
غیر قابل كمپوست، جداسازی مواد غیرقابل كمپوست، میزان نیاز به كمپوست، و نحوه
كاربرد آن، تولید بو و كنترل آن، جنبه های بهداشتی و قیمت تمام شده كمپوست همگی
فاكتورهایی هستند كه باید به دقت مورد توجه قرار گیرند.
کود کمپوست زباله های شهریCompost
کمپوست عبارت از بقایای گیاهی و حیوانی، زباله های شهری و یا لجن فاضلاب است
که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند، بطوری که مواد سمی آنها از بین رفته، مواد
پودر شده و فرم اولیه خود را از دست داده باشند. برای تهیه کمپوست می توان از
بقایای چوب بریها، زباله شهری، بقایای کشتارگاهها و کارخانه های کنسرو ماهی ،
لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیرآوندی استفاده نمود.
بطورکلی، کمپوست ها از نظر مواد غذائی ضعیف هستند (به استثناء بقایای
کشتارگاهها و کارخانه های کنسرو ماهی که از نظر ازت غنی می باشند) و معمولاً برای
بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرند. اثر فیزیکی کمپوست به مقدار ماده
آلی آن و اثر شیمیائی کمپوست به ترکیب شیمیائی آن بستگی دارد. تهیه کمپوست از
زباله های شهری و لجن فاضلاب راه مفیدی برای مصرف مجدد و دفع بهداشتی این مواد
است. مواد اخیر از این نظر که دارای املاح کم، فاقد مولدین امراض و آفات گیاهی،
بذر علفهای هرز و خاک می باشند مناسب بوده و به سرعت در خاک می پوسند. لجن فاضلاب
را پس از تخمیر غیر هوازی و حرارت دادن (برای کشتن عوامل بیماریزای آن) مورد
استفاده قرار می دهند.
فعاليت هر انسان در بخش‌هاي كشاورزي، صنعتي و شهري همراه با توليد مواد زائد
ميباشد. كه جزء جدايي‌ناپذير فرآيند حيات است.
چنانچه نتوانيم اين مواد زائد را از محيط فعاليت او دور بسازيم. چرخه توليد
ارزش دچار سكون خواهد شد. در گذشته زباله ها در دوري تكويني ايجاد و تبديل مي‌شد
اما امروزه امكان چنين دوري وجود ندارد. زيرا ميزان زباله بيش از آن است كه تجزيه
و تبديل آنها در يك دوره زماني مناسب ممكن باشد.
بنابراين تبديل به موقع زباله الزامي است. در روشهاي دفع زباله و كاهش آلودگي
محيط زيست، بازيافت مواد با ارزش موجود در زباله است، و يكي از روشهاي بازيافت
مواد آلي موجود در زباله توليد انواع كودهاي آلي (كمپوست) ميباشد.
بازیافت چیست؟
بازیافت به معنی استفاده از مواد مصرف شده برای تولید و ساخت مجدد همان کالا
یا کالای قابل استفاده دیگر است، مثل ساخت کاغذ تازه از کاغذهای باطله و غیر قابل
استفاده.
فوائد بازیافت چیست؟
بازیافت زباله ها سه فایده مهم برای محیط زیست دارد. ما به کمک بازیافت زباله
در مصرف منابع طبیعی صرفه جویی کردهایم زیرا به جای استفاده از مواد خام برای
تولید محصولات نو، از مواد بازیافتی استفاده میکنیم.
از دیگر فوائد بازیافت، صرفه جویی در مصرف انرژی است. البته برای بازیافت مواد
زاید هم نیاز به مقداری انرژی است اما انرژی لازم برای بازیافت زباله خیلی کمتر از
انرژی مورد نیاز برای تولید محصولات جدید از مواد خام است. برای مثال ساختن
آلومینیوم از آلومینیوم بازیافت شده ۹۰ درصد انرژی کمتر از ساختن آن از سنگ معدن
نیاز دارد. سومین فایده بازیافت نیاز به فضای کمتر برای دفن زباله هاست.
چه موادی را و چگونه میتوان بازیافت کرد؟Compost
در گام اول برای بازیافت زباله ها باید مواد قابل تجزیه مثل پسماندههای
آشپزخانه و مواد غذایی را از سایر زباله ها جدا کرده و سعی شود فقط این مواد را در
کیسه زباله ریخته و به رفتگر تحویل داد. این مواد را به نوعی کود به نام کمپوست
تبدیل میکنند و برای اصلاح خاک و جبران مواد غذایی از دست رفته از آن استفاده
میکنند.
در مرحله بعد باید مواد قابل بازیافت را از زباله ها جدا کنیم. شیشه، کاغذ،
پلاستیک و انواع فلزات از بهترین مواد برای بازیافت هستند.
فواید بازیافت زباله
▪
بازیافت مواد، جلوگیری از اتلاف سرمایه های ملی.
▪
انرژی صرفه جویی شده حاصل از بازیافت یک قوطی آلومینیومی، یک تلویزیون را برای سه
ساعت روشن نگه خواهد داشت.
▪
آلومینیوم را میتوان بارها ذوب کرد و به قوطی یا ظرف جدید تبدیل نمود.
▪
بازیـافت هر تـن کاغذ باطله، ماهانه از تخریب ۹۰ هـزار هکتار جنگل، مصرف ۱۲میلیون
لیتر آب و ۱۲۰ هزار کیلووات برق می کاهد.
▪ به
کمک بازیافت کاغذهای موجود در زباله ها، ماهیانه درآمدی بالغ بر۲۰ میلیارد ریال به
دست خواهد آمد.
▪
بازیافت آلـومینیوم، آلودگیـهای زیست محیـطی ناشی از فرآیند تولید این فلز را ۹۵
درصد کاهش میدهد.
▪
برای تهیه شیشه از شیشه بازیافت شده ۵۰ درصد آلودگی آب و ۲۰درصد آلودگی هوا را
کاهش میدهد.
▪
بازیافت کاغذ، منابع اقتصادی، عدم وابستگی در جهت ورود خمیر کاغذ، کاهش آلودگی،
جلوگیری از قطع درختان و کاهش تولید زباله را به دنبال خواهد داشت.
▪
انرژی لازم، برای تولید یک کیلوگرم لاستیک نو، سه برابر انرژی مورد نیاز برای
تولید یک کیلوگرم لاستیک بازیافتی است.
▪
ورقه های آلومینیومی بشقاب پیتزا و شیرینی قابل بازیـافت اند، آنها را داخـل سطل
زباله نیندازیم.
▪ به
کمک بازیافت کاغذ، میتوانیم از قطع شدن درختان زیادی جلوگیری کنیم.
▪
بازیافت هر تن کاغذ، میتواند زمینه اشتغال برای ۵ نفر را فراهم کند
▪ به
کمک بازیافت، مساحت کمتری از بیابانها و مراتع کشور به زباله دانی تبدیل میشود.
▪ به
کمک بازیافت کاغذ، میزان انرژی مورد نیاز به یک چهارم و آب مورد نیاز به یک صدم
کاهش مییابد.
▪
اصلاح الگوی مصرف و بازیافت بهداشتی زباله، دو اصل مهم برای کاهش آلودگی محیط
زیست.
▪
برای تهیه هر تن کاغذ از چوب ۴۴۰ هزار لیتر آب مصرف میشود در حالی که برای تهیه آن
از کاغذ باطله، ۱۸۰۰ لیتر آب کافی است.
▪
تهیه کاغذ از کاغذهای بازیافتی، ۳۰ تا ۵۵ درصد انرژی کمتری نیاز دارد و ۹۵ درصد
آلودگی کمتری ایجاد میکند.
▪ به
کمک بازیافت ۲۵ درصد از کاغذهای موجود در زباله های شهری، میتوان سالانه از قطع یک
میلیون و هفتصد هزار درخت جلوگیری کرد.
▪
صرفه جویی در مصرف مواد اولیه و انرژی و نیز کاهش ورود مواد آینده به محیط زیست از
فوائد بازیافت است.
▪ با
کاهش مصرف منابع طبیعی و بازیافت زباله، عمر تنها زیستگاه بشر « زمین » را
طولانیتر کنیم.
▪
کیسه های نایلونی و پلاستیکی تجزیه پذیر نیستند، از مصرف بیرویه آنها خودداری
کنیم.
▪
بازیافت گامی حیاتی برای حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست.
▪
بازیافت گامی سبز در جهت توسعه پایدار.
▪
مشکل کمبود کاغذ در کشورهای در حال توسعه بزرگترین
▪
مشکل برای ادامه تحصیل است. به کمک بازیافت،
▪
کشورمان را در حل این معضل یاری کنیم.
بازیافت زباله در ایران با سایر کشورها قابل قیاس نیست : امروزه فرهنگ سازی گسترده و ارائه آموزش های لازم به شهروندان در خصوص تفکیک
زباله ها لازمه زندگی شهری است.
ریختن زباله و رها کردن فاضلاب منازل در کانال های دفع آب های سطحی مشکلات
متعددی را برای شهروندان به دنبال دارد که باید با آموزش و فرهنگ سازی از آن
جلوگیری کرد.
این در حالی است که نوع زباله های تولیدی در ایران و میزان آن با سایر کشورهای
دنیا متفاوت است چرا که به علت عدم رعایت تفکیک زباله ها توسط شهروندان و نبود
برخی امکانات لازم جهت استفاده مجدد طلای کثیف در چرخه زندگی بازیافت زباله ها به
کاری بسیار دشوار تبدیل شده است.
کار جمع آوری ، دفع و بازیافت آن ها با توجه به نوع و کیفیت زباله ها با سایر
نقاط جهان متفاوت است و نیازمند فرهنگ سازی به منظور کاهش میزان تولید زباله و نیز
بازیافت آن می باشد.
ایران سردمدار تولید زباله های پروتئینی در دنیا : ایران بر اساس آمارها جزء کشورهایی است که بیشترین زباله های آبی و پروتئینی
را تولید می کند و این ناشی از نبود الگوی مصرف مناسب و عدم پرهیز از اسراف گرایی
است .
برای مدیریت پسماندها و زباله های تولیدی در شهرهای بزرگ و کوچک باید هزینه
های بسیاری صرف شود تا بتوان تا حدی از بروز و شیوع بیماری ها و آلودگی ناشی از آن
ها جلوگیری کرد .
در این راستا سازمان صدا و سیما نیز در کنار سایر ارگان های ذی ربط با در نظر
گرفتن سیاست گذاری های مناسب در جهت ترویج بهترین شیوه های مصرف انرژی اقدام کند.
حال باید نهادها و ارگان های مسئول با به کارگیری روش های مناسب و تکنولوژی
های نوین برای کنترل این طلای کثیف و با ارزش اقدامات لازم را انجام دهند تا با
کنترل و بازیافت زباله تولیدی به وسیله شهروندان بتوانیم در مصرف منابع طبیعی صرفه‌جویی
کنیم و به جای استفاده از مواد خام برای تولید محصولات نو، از مواد بازیافتی
استفاده کنیم اما این یک واقعیت است که اکثر کشورهای پیشرفته دنیا به سمت آن رفته‌اند
و ما بسیار در این رابطه عقب مانده ایم.
البته جمع آوری، دفع و بازیافت زباله ها نه تنها منجر به کاهش آلودگی و امراض
مختلف می شود بلکه باعث کاهش هدر رفت انرژی مخصوصاً در چرخه تولید مواد خام می شود
و همچنین نیاز به فضای کمتری برای دفن زباله ها را به همراه دارد.
در نتیجه امیدواریم شهروندان با رعایت الگوی مصرف مناسب و درست مصرف کردن
میزان تولید زباله های پروتئینی و آبی را به کمترین میزان برسانند و مسئولان ذی
ربط نیز باید برای بازیافت و استفاده مجدد از زباله ها تدابیر لازم را بیاندیشند
تا ما هم همانند سایر کشورها بتوانیم از بازیافت زباله استفاده کنیم.
حال باید در کشوری مانند ایران برای اینکه بتوان میزان تولید زباله ها و بخصوص
زباله های پروتئینی و آبی را کاهش داد، قبل از هر کاری در زمینه الگوی مناسب مصرف
در جامعه فرهنگ سازی کرد و راه های کاهش زباله ها و جمع آوری، دفن و بازیافت آن ها
به وسیله تبلیغات اصولی به شهروندان آموزش داده شود.
